ලෝකයම අල්ලේ නටවන අමෙරිකන් ඩොලරය!

ගනුදෙනු සඳහා පිළිගත් හුවමාරු ඒකකය ලෙස කාසි හෝ නෝට්ටු මුදල් භාවිතයට ගැනීමට පෙර, භාණ්ඩ හා සේවා හුවමාරු කරගනු ලැබුවේ ලුණු, ගවයන් හෝ ධාන්‍ය වැනි භාණ්ඩ භාවිත කිරීමෙන් හො පොදු සේවා හුවමාරු කිරීම හෝ මගිනි. නමුත් ක්‍රිස්තු පූර්ව 5000 තරම් ඈත කාලයේද භාණ්ඩ හා සේවා හුවමාරු කර ගැනීම සඳහා මිනිසුන් ලෝහමය වස්තු මුදල් ඒකක ලෙස භාවිත කළ බවට සාක්ෂි තිබේ. ඒ ලෙසටම  එක්සත් ජනපදයේ ණය බිල්පත් හෝ අවබෝධතා IOU නියෝජනය කරන කඩදාසි මුදල් සම්බන්ධ ඉතිහාසය 1690 දක්වා ඈතට දිව යයි. නමුත් පසුව ඩොලරය පැමිණි අතර එය අද ලෝකයම අල්ලේ නටවන මූල්‍ය ඒකකය බවට පත්ව තිබේ. 

එක්සත් ජනපද ඩොලරය එක්සත් ජනපදයේ ජාතික මුදල් ඒකකය වන අතර එහි අන්තර්ජාතික ISO සංකේතය USD ලෙස නියෝජනය වෙයි. බොහෝ විට එය US$ ලෙස දැක්වේ. එය සම්මත මුදල් ඒකකයක් ලෙස සලකනු ලබන අතර දැන් ජාත්‍යන්තර ගනුදෙනුවලදී බහුලව භාවිත වන හුවමාරු මුදල් ඒකකය වේ. මීට අමතරව, එක්සත් ජනපදය හැර වෙනත් බොහෝ කලාපවල USD ප්‍රධාන හුවමාරු මුදල් ඒකකය ලෙස භාවිත කරයි. කෙසේ වෙතත්, තවත් බොහෝ අය එය ඔවුන්ගේ ජාතික මුදල් සමඟ විකල්ප සහ නිල නොවන මුදල් වර්ගයක් ලෙස භාවිත කරයි. 

එක්සත් ජනපද ඩොලරය ප්‍රථමයෙන් ලෝකයේ මුදල් ඒකකයක් ලෙස ස්ථාපිත කරන ලද්දේ 1944 බ්‍රෙටන් වුඩ්ස් ගිවිසුමෙන් පසුවය. ඉන් පසුව එය ලෝකයේ වඩාත්ම ප්‍රමුඛ මුදල් ඒකකය බවට පත් විය. 

දැනට භාවිත වන ''ඩොලර්'' යන වචනය "තාලර්" යන ජර්මානු වචනයේ ඉංග්‍රීසි ආකාරයයි. එහි තේරුම "නිම්නයේ සිට ආ පුද්ගලයා හෝ දෙයක්" යන්නයි. "තාලර්" යනු 1519 දී බොහීමියාවේ ජොකිම්ස්තාල් හි රිදී පතල්වලින් සාදන ලද පළමු කාසි සඳහා ලබා දුන් නමයි. පසුව සුදුසු ඉංග්‍රීසි වචනය යොදා අමෙරිකාවේ මුදල් ඒකකය ඩොලර් ලෙස නම් කර ඇත. ඒ අනුව බොහීමියා රාජධානියේ ජෝකිම්ස්තාල් පළමු තාලර් හෙවත් මුල්ම ඩොලර් භාවිතයට ගත් රට විය. 

එක්සත් ජනපදය පිහිටුවීමෙන් පසු වසර 200කට ආසන්න කාලයක් එක්සත් ජනපද ඩොලරයේ අගය නිල වශයෙන් රත්‍රන් මගින් තීන්දු විය. රන් ප්‍රමිතිය යනු එම කාලය තුළ බොහෝ රටවල් විසින් එකඟ වූ ක්‍රමයක් වන අතර, මුදල් ඒකකයක් යම් රත්රන් ප්‍රමාණයක වටිනාකමක් ඇති බවට තීරණය කරන ලදී. 1933 ජූනි 5 වැනිදා එක්සත් ජනපදය රත්රන් ප්‍රමිතියෙන් ඉවත් විය. කොංග්‍රසය විසින් රත්රන්වලින් ගෙවීමට ඉල්ලා සිටීමට ණය හිමියන්ට ඇති අයිතිය අවලංගු කරමින් ඒකාබද්ධ යෝජනාවක් සම්මත කරන ලදී. ඒ අනුව එක්සත් ජනපද ඩොලරය රත්රන් හෝ වෙනත් වටිනා ලෝහයක් මත රඳා නොපවතී. මෙලෙස එක්සත් ජනපදයේ නිල මුදල් වර්ගය ලෙස ඩොලරය ස්ථාපිත කිරීමෙන් පසු වසර කිහිපයක් තුළ ඩොලරය බොහෝ පරිණාමයන් අත්විඳින ලදී. දැන් එක්සත් ජනපද ෆෙඩරල් සංචිතය රට තුළ ප්‍රමාණවත් තරම් මුදල් සංසරණය වන බව සහතික කිරීමේ වගකීම දරයි. ඩොලර් කොළ සහ කාසි මුද්‍රණය එහි අධීක්ෂණය යටතේ සිදුවෙයි.

එක්සත් ජනපද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුමත කිරීමෙන් පසුව, කොංග්‍රසය 1792 අප්‍රේල් 2 වැනි දින "මින්ට් පනත" හෙවත් කාසි පනත සම්මත කරන ලද අතර එමගින් එක්සත් ජනපදයේ කාසි පද්ධතිය සහ ඩොලරය මුදල් ඒකකයේ ප්‍රධාන ඒකකය ලෙස මුලින්ම  ස්ථාපිත කරන ලදී. මෙම පනත මගින් මුදල් සඳහා දශම ක්‍රමය අනුගමනය කළ ලොව පළමු රට බවට එක්සත් ජනපදය පත් විය.

එක්සත් ජනපද ඩොලර් කාසිය මුලින් පදනම් වූයේ 16 වැනි සහ 19 වැනි සියවස් අතර ස්පාඤ්ඤ අමෙරිකාවේ බහුලව භාවිත වූ ඩොලර් අටේ කාසිය හෝ ස්පාඤ්ඤ ඩොලරයේ වටිනාකම සහ පෙනුම මතය. 1792 දී පිහිටුවන ලද එක්සත් ජනපද කාසි මුද්‍රණ ආයතනය පළමු ඩොලර් කාසි නිකුත් කළ විට ඒවා පේරු සහ මෙක්සිකෝවේ ටංකනය කරන ලද ස්පාඤ්ඤ ඩොලරයට පරිමාණයෙන් හා සංයුතියෙන් සමාන විය.

ඒ මුල් කාලයේ ස්පාඤ්ඤ කාසි, මෙක්සිකානු පෙසෝස් සහ එක්සත් ජනපද කාසි  මෙන්ම බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත ගණනාවක කාසි ද එක්සත් ජනපදයේ එකම අවස්ථාවේදීම වෙළෙඳාම් ගනුදෙනු සඳහා භාවිත කරන ලදී. නමුත් 1857 කාසි පනතෙන් පසුව, ස්පාඤ්ඤ ඩොලරය සහ මෙක්සිකානු පෙසෝ යන දෙකම එක්සත් ජනපදයේ නිත්‍යානුකූල මුදල් ලෙස සංසරණයෙන් ඉවත් කරන ලදී.

පළමු එක්සත් ජනපද ඩොලර් නෝට්ටු 1861 සිවිල් යුද්ධයට අරමුදල් සැපයීම සඳහා ඉල්ලුම් නෝට්ටු ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. එම නෝට්ටු ඒවායේ කොළ පැහැය නිසා ග්‍රීන්බැක් ලෙස හැඳින්වේ. එක්සත් ජනපද සටහන් ලෙස හැඳින්වෙන නිත්‍යානුකූල ටෙන්ඩරය ප්‍රථම වරට ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද්දේ 1862 දීය. පළමු $1 නෝට්ටු (එක්සත් ජනපද සටහන් හෝ "නීතිමය ටෙන්ඩර්" ලෙස හැඳින්වේ) 1862 දී ෆෙඩරල් රජය විසින් නිකුත් කරන ලද අතර භාණ්ඩාගාර ලේකම් සැමන් පී.ගේ උඩුකය සේයාරුවකින් සැරැසී තිබුණි. නෝට්ටු මුද්‍රණය කිරීම සඳහා ප්‍රමිතිගත පද්ධතියක් ප්‍රථම වරට සංවර්ධනය කරන ලද්දේ 1869 දීය. 

දැනට මුද්‍රණය කර ඇති මුදල් වර්ග වන්නේ $1, $2, $5, $10, $20, $50, සහ $100 වේ. 1946 දී ඩොලර් 100ට වැඩි මුදල් නෝට්ටු මුද්‍රණය කිරීම නවත්වන ලද අතර 1969 දී ඒවායේ සංසරණය විධිමත් ලෙස නවතා දමන ලදී. දිනෙන් දින වර්ධනය වන ඉලෙක්ට්‍රොනික බැංකුකරණයේ ජනප්‍රියත්වය සහ අපරාධ සංවිධාන විසින් ඒවා භාවිත කිරීම හේතුවෙන් එවකට ජනාධිපති රිචඩ් නික්සන් විශාල වටිනාකම් මුද්‍රණය කිරීම නැවැත්වීමට නීති සම්පාදනය කළේය. 

තවමත් මූලික වශයෙන් ඩොලරයේ වර්ණය කොළ පැහැති වුවද, 2004න් පසු  ඩොලරයේ විවිධ අගයන් සඳහා විවිධ ස්වරූප වෙනස් කිරීමට උපකාර කිරීම සඳහා වෙනත් වර්ණද ඒකාබද්ධ කරගෙන ඇත. 2008 දී කැටයම් සහ මුද්‍රණ කාර්යාංශය විසින් $1 සහ $100 බිල්පතේ නව සංස්කරණය හැර, එක් එක් ඩොලරය ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමේදී වැඩිදියුණු කළ අංග රැසක්ම එක් කිරීමට සැලසුම් කරන ලදී. දෘෂ්‍යාබාධිත පුරවැසියන්ට සහාය වීම සඳහා විශාල සහ ඉහළ ස්පර්ශක ප්‍රතිරෝධයක් සහිත ඉලක්කම්, වැඩි වර්ණ විචලනයන් අමතරව සැපයීමට ද එය සැලසුම් කළේය.

අමෙරිකාවේ ෆෙඩරල් සංචිත පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරකම් මගින් ඒ රට තුළ සංසරණය වන ඩොලර් මුදල් ප්‍රමාණය වැඩි හෝ අඩුවීම තීන්දු කෙරේ. ඒ සඳහා 12-පුද්ගල ෆෙඩරල් විවෘත වෙළෙඳපොළ කමිටුව (FOMC) එක්සත් ජනපද මුදල් ප්‍රතිපත්තිය ඇගයීමට වසරකට අට වතාවක් රැස්වේ. එසේම ෆෙඩරල් සංචිත පද්ධතිය මුදල් ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා සෑම ව්‍යාපාරික දිනකම විවෘත වෙළෙඳපොළ ක්‍රියාකාරකම් සඳහා ආයෝජනය කරයි. ඩොලරය ප්‍රධාන මුල්‍ය ඒකකයක් ලෙස සිය බලපෑම ගෝලීයව පවත්වාගෙන යන්නේ මේ සූක්ෂම ක්‍රියාකාරකම් මගිනි.

 සුගත්