ශ්‍රී ලංකාවේ HIV ආසාදිතයෝ 4,100 ක්!
දැනට ශ්‍රී ලංකාවේ ඇස්තමේන්තුගත HIV ආසාදිතයන් සංඛ්‍යාව 4,100 ක් බව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධාන වාර්තාවක් කියයි. එයට අනුව AIDS ආශ්‍රිත සමුච්චිත මරණ 100 ට වඩා අඩුය. HIV වසංගතය දැනට ප්‍රධාන ජනගහන කණ්ඩායම් අතර සංකේන්ද්‍රණය වී ඇති අතර සමස්ත ධනාත්මක අනුපාතය 0.5% කි. මේ අතර 2023 UNAIDS වාර්තාවක් පෙන්වා දෙන්නේ HIV සමඟ ජීවත් වන වයස අවුරුදු 15 සහ ඊට වැඩි කාන්තාවන් 1100 [1100 – 1200] ක් වන අතර HIV සමඟ ජීවත් වන වයස අවුරුදු 15 සහ ඊට වැඩි පිරිමින් 3500 [3300 – 3800] ක් සිටින බවය.
HIV මේ වන විට මිලියන 40.4ක් [32.9–51.3] ජීවිත බිලිගෙන ඇති ප්‍රධාන ගෝලීය මහජන සෞඛ්‍ය ගැටලුවක් ලෙස පවතී. ගෝලීය වශයෙන්, 2022 අවසන් වන විට HIV (PLHIV) සමඟ ජීවත් වන මිලියන 39.0 [33.1–45.7] ජනතාවක් ඇස්තමේන්තු කර ඇත. මේ වනවිට 2023 දත්ත අනුව HIV වසංගතය වඩාත් දරුණු වන්නේ දකුණු අප්‍රිකාවේය. HIV/AIDS ආසාදිත පුද්ගලයන්ගෙන් 10% කට වැඩි ප්‍රමාණයක් මෙම කලාපය තුළ වාසය කරති. එරට වැඩිහිටි HIV ව්‍යාප්තිය එස්වාටිනි, බොම්භ්වානා, ලෙසකෝ සහ සිම්බාබිවේ යන රටවල 15% ඉක්මවන අතර අමතර රටවල් 6ක් වැඩිහිටි HIV ව්‍යාප්තිය අවම වශයෙන් 10% ක් ලෙස වාර්තා කරයි.
නමුත් මේ වන විට ලෝකයේ HIV/AIDS පැතිර යාම සම්බන්ධයෙන් වඩාත් සෞඛ්‍ය අවධානය යොමුවිය යුතු කාරණාව වී ඇත්තේ ලෝකය පුරා මේ රෝගය ව්‍යාප්ත වීමට බලපාන ප්‍රධානම කාරණාව ලෙස පිරිමි-පිරිමි ලිංගික සම්බන්ධතා බරපතළ ලෙස බලපා තිබීමය. 2022 දී, රෝගයට ලක්වූ සමලිංගික පිරිමින් රෝග විනිශ්චයට ලක්වූවන් අතරින් 86% ක් වී තිබුණි. ශ්‍රී ලංකාව තුළ ද මේ තත්ත්වය ඉහළ ගොස් තිබේ.
පිරිමි - පිරිමි අතර සබඳතා හේතුවෙන් රෝගයට ධනාත්මක වූ අනුපාතය 1.3% ක්වූ අතර සංක්‍රාන්ති ලිංගික කාන්තාවන් අතර එය 0.4% කි. 2023 වසරේ ශ්‍රී ලංකාවේ නව HIV ආසාදිතයන්ගෙන් 60% කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් පිරිමි - පිරිමි අතර සබඳතා හේතුවෙන් රෝගයට ධනාත්මක වූවන් වන බව නවතම සාක්ෂි පෙන්වා දෙයි. රට තුළ පැතිර යන නව සමාජීය ප්‍රවණතාවක බලපෑමක් මෙයට හේතු වී ඇති බව පෙනී යයි. ශ්‍රී ලංකාව දිගටම අඩු මට්ටමේ HIV වසංගත තත්ත්වයක් පවත්වාගෙන ගිය රටකි. සාමාන්‍ය ජනගහනයෙන් HIV ව්‍යාප්තිය 1% ට වඩා අඩුවෙන් පවතින සහ කාන්තා ලිංගික ශ්‍රමිකයන් (FSW), පිරිමින් සමඟ ලිංගිකව එක්වන පිරිමින් (MSM) සහ ඖෂධ එන්නත් කරන පුද්ගලයන් (PWID) වැනි ඕනෑම ප්‍රධාන ජනගහනයක 5% ට අඩුවෙන් පවතින වසංගත සඳහා පහත් මට්ටමේ වසංගත යන යෙදුම භාවිත වේ. තවමත් රට මේ තත්ත්වය පාලනය කරගෙන ඇතත් දැන් මතුව ඇති මේ සමලිංගික සබඳතා ඉහළ යාමේ ප්‍රවණතාව සහ එම සබඳතා අනාරක්ෂිතව පවත්වාගන යාමේ පුරුද්ද තත්ත්වය දැඩි සෞඛ්‍ය අවදානමක් බවට පත් කරන ලකුණු පහළ කර ඇත.
සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ ජාතික ලිංගාශ්‍රිත රෝග/ඒඩ්ස් පාලන වැඩසටහන (NSACP) යනු ශ්‍රී ලංකාවේ HIV සහ ලිංගිකව සම්ප්‍රේෂණය වන ආසාදන (STDs) සඳහා ජාතික ප්‍රතිචාරය සම්බන්ධීකරණය කරන රාජ්‍ය සංවිධානයයි. එය ශ්‍රී ලංකාවේ HIV පාලනය සඳහා ජාතික සහ ජාත්‍යන්තර පාර්ශ්වකරුවන් සමඟ සහයෝගීතාවයෙන් ක්‍රියා කරයි. ඒ ප්‍රධාන වශයෙන් Global Fund, UNAIDS සහ WHO සමඟ සහයෝගීතාවයෙනි. ශ්‍රී ලංකාව 2025 වන විට UNAIDS (HIV/AIDS පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ ඒකාබද්ධ වැඩසටහන) විසින් සකසා ඇති ඉලක්ක අනුව HIV රෝග විනිශ්චය, ප්‍රතිකාර සහ වෛරස් මර්දනය යන අංශ තුනෙන්ම 95% ක්වූ ඉලක්ක සපුරා ගැනීමට බලාපොරොත්තු වේ.
2019 වසරේදී HIV සහ syphilis මවගෙන් දරුවාට සම්ප්‍රේෂණය කිරීම (EMTCT) වැළැක්වීම සඳහා ශ්‍රී ලංකාව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ සහතිකය ලබාගෙන ඇති අතර 2021 දී එහි සාර්ථකත්වය නැවත ඇගයීමකට ලක් විය. එම වලංගු සහතිකය ලබාගත් කලාපයේ සිව්වැනි රට ශ්‍රී ලංකාව වේ.
ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය 2023-2027 ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික HIV/ලිංගාශ්‍රිත රෝග වැළැක්වීමේ උපායමාර්ගික සැලැස්ම ක්‍රියාත්මක කිරීමට ශ්‍රී ලංකාවට අඛණ්ඩව සහාය දක්වයි. HIV/ලිංගාශ්‍රිත රෝග ආශ්‍රිත ප්‍රතිපත්ති තීරණය, මාර්ගෝපදේශ යාවත්කාලීන කිරීම, දත්ත ආකෘතිකරණය සහ HIV/ලිංගාශ්‍රිත රෝග වැළැක්වීම, පරීක්ෂා කිරීම සහ ප්‍රතිකාර කිරීම පිළිබඳ කාර්ය මණ්ඩලයේ ධාරිතාව ගොඩනැගීම සඳහා WHO සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයට සහාය වී තිබේ. ආර්ථික අර්බුද සමය අතරතුර, WHO විසින් මේ රට MoH වෙත සහය වෙමින් මවගෙන් දරුවාට HIV සහ සිෆිලිස් සම්ප්‍රේෂණය කිරීමේ තත්ත්වය වළක්වා ගැනීම සඳහා ගැබිණි කාන්තාවන් සමූහයක් සඳහා HIV/Syphilis කලින් හඳුනා ගැනීමේ වේගවත් ප්‍රතිදේහජනක කට්ටල ලබා දෙන ලදී. 2023 දී, අග්නිදිග ආසියා කලාපයේ වෛරස් හෙපටයිටිස්, HIV සහ STIs (STAG-HHS) පිළිබඳ උපායමාර්ගික සහ තාක්ෂණික උපදේශක කණ්ඩායමේ වාර්ෂික රැස්වීමක් සහ ජාතික වැඩසටහන් කළමනාකරුවන් සමඟ ඒකාබද්ධ උපදේශනයක් ශ්‍රී ලංකාවේ දී පවත්වන ලදී. මෙමගින් අග්නිදිග ආසියාවේ අනෙකුත් සාමාජික රටවල් සමඟ ශ්‍රී ලංකාවට එහි හොඳම රෝග මර්දන භාවිතයන් බෙදා ගැනීමට අවස්ථාව උදා විය.
මේ අතර ඒඩ්ස් මර්දනය සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියාකරන සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ ජාතික ලිංගාශ්‍රිත රෝග/ඒඩ්ස් පාලන වැඩසටහන (NSACP) ඉල්ලා සිටින්නේ හැකිතාක් දුරට ආරක්ෂිත සබඳතා පවත්වන අතර යම් සැකසහිත බවක් මතු වුවහොත් සායන කරා යොමුවන ලෙසටය. ඒ සඳහා පූර්ණකාලීන සේවා සැපයීම සපයන දිස්ත්‍රික් ලිංගාශ්‍රිත රෝග සායන 41 ක ජාලයක් රට පුරා ඇත. මෙයින් ලිංගාශ්‍රිත රෝග සායන 29 ක් ප්‍රතිවෛරස් ප්‍රතිකාර (ART) සපයයි. අනෙකුත් ART පහසුකම අංගොඩ ජාතික බෝවන රෝග පිළිබඳ ආයතනයේ (NIID) පිහිටා ඇත. සමස්තයක් වශයෙන් ශ්‍රී ලංකාව තුළ ART ප්‍රතිකාර පහසුකම් 30 ක් ඇත. එසේම මේ රෝගය සඳහා ස්වයං රෝග පරීක්ෂණ කට්ටල ද ලබාගත හැකිය. ඔබට HIV සඳහා පරීක්ෂා කර ගැනීමට අවශ්‍ය නමුත් සේවා සඳහා එක් සායනයකට යාමට නොහැකි නම්, ඔබට HIV ස්වයං පරීක්‍ෂණයක් ඉල්ලා සිටිය හැක. ඒ සඳහා ලබාදෙන ඔබගේ සියලු තොරතුරු රහසිගතව තබාගනු ඇත.
මේ සම්බන්ධ වැඩි විස්තර සඳහා 070 6477044 හෝ 0779803244 මෙන්ම 011 533 6873 ඇමතිය හැකිය.
• සුගත්